Mythes rond roken en vapen doorprikt

Prof dr. Berghmans

Interview met Prof. dr. Berghmans

Neemt stoppen met roken het risico op longkanker helemaal weg? Hoe gevaarlijk is vapen voor de longen? En waar staat de behandeling van longkankerpatiënten vandaag?

In ons land rookt 19,4% van de bevolking, 15,4% doet dat dagelijks. Longkanker is in 85 tot 90% van de gevallen te wijten aan roken. En hoewel het aantal mannen dat rookt de laatste jaren is gedaald, nam het aantal rokende vrouwen toe. Daardoor is bij beide seksen longkanker de tweede meest voorkomende kanker.

“In ons land rookt 19,4% van de bevolking, 15,4% doet dat dagelijks.”

Wat doet tabaksrook precies met de longen? We vroegen het prof. Thierry Berghmans, hoofd van de functionele afdeling thoracale oncologie, verbonden aan het Jules Bordet Instituut, Brussel.

“Tabaksrook verspreidt zich in de longen via vertakkingen die we de bronchiën noemen. Het veroorzaakt wijzigingen aan de cellen die de ontwikkeling van longkanker bevorderen. Tabaksrook bevat tal van toxische stoffen, zoals benzeen, aceetaldehyde, acroleïne, ammoniak.... De stoffen die zich in tabaksrook bevinden tasten het longweefsel aan waardoor longkanker kan ontstaan, maar ook andere ziekten, zoals COPD en longemfyseem.”

Studies tonen aan dat door te stoppen met roken het risico op longkanker niet verdwijnt van de ene op de andere dag. Kan u dat uitleggen?

“Het risico op longkanker neemt proportioneel toe naarmate je meer rookt per dag en dat rookgedrag jaren aanhoudt. Door te stoppen, neemt het risico langzaam af. Pas na jaren kan je zeggen dat het risico substantieel is verminderd, maar vergeleken met niet-rokers zal het altijd verhoogd blijven. Blijf je evenwel roken, dan neemt het risico op longkanker alleen maar toe.”

“Er zijn ook andere effecten. Zo neemt je longfunctie sowieso af met de leeftijd, dat is een normale evolutie. Maar als je rookt, versnelt dit proces alleen maar. En als je stopt met roken recupereer je dat verlies van longfunctie niet. Wel bereikt de verdere afname van de longfunctie weer stilaan het ritme van dat van een niet-roker.”

“Roken bevordert ook cardiovasculaire problemen. Zo neemt het risico op problemen van de hartslagaders en de perifere slagaders toe, en dus op bijvoorbeeld een hartinfarct. Wanneer je stopt beperk je ook dat risico.” 

“Als je stopt met roken recupereer je dat verlies van longfunctie niet.”

Roken is de belangrijkste oorzaak van longkanker, maar lang niet de enige. Welke oorzaken zijn er nog?

“We mogen zeker het gevaar van passief roken niet over het hoofd zien – mensen die zelf niet roken maar dagelijks aan tabaksrook worden blootgesteld omdat bijvoorbeeld hun partner rookt. Roken ontraden is dus ook voor hen belangrijk.”

“Een van die oorzaken is de blootstelling aan asbest, die soms in de omgeving aanwezig is. Ook radon vormt een risicofactor. Dat gas komt in onze streken voor, bv. in de regio ten zuiden van Samber en Maas.”

“Heel wat risico’s zijn ook gelinkt aan het beroepsleven. Het IARC – het Internationaal Agentschap voor kankeronderzoek – heeft ze opgelijst. Hoe dan ook verdubbelt of vermenigvuldigt het risico op longkanker als je twee risicofactoren combineert, zoals bijvoorbeeld roken en blootstelling aan asbest.”

De e-sigaret kwam op de markt als hulpmiddel om met roken te stoppen. Maar vandaag vapen meer en meer jongeren, zo blijkt uit een recente enquête van de Universiteit Antwerpen: 11% vapet wekelijks, 8% dagelijks, en de meerderheid schat de risico’s ervan laag in. Klopt dat? Of leidt vapen op lange termijn tot meer longkankers?

“Het is erg moeilijk om hier klaarheid in te scheppen. Over het thema wordt binnen de medische wereld al een tijd gedebatteerd. Er zijn twee onmiddellijke risico’s. Er zijn jongeren die starten met vapen en daarna overstappen op het roken van tabak. Zeker als ze vapen met een nicotinevloeistof kan dit tot een nicotineverslaving leiden, net zoals bij roken.  En er is het risico op een zware longaandoening als je zelf de samenstelling van de vapevloeistof wijzigt. Gelukkig gebeurt dit zelden.”

“Wat het vapen vandaag betreft, hebben we nog te weinig perspectief om ons al uit te spreken over de risico’s. Omdat we nog niet weten voor welke problemen dit over 20 of 30 jaar zal zorgen -  een redelijke termijn om het optreden van chronische aandoeningen te meten - raad ik jongeren af om met vapen te starten.”

“Ook over vapen als rookstopmethode beschikken we nog over onvoldoende kwaliteitsvolle data om te kunnen stellen dat de e-sigaret afdoende werkt. Een recente studie wijst in de goede richting, maar met een e-sigaret riskeer je toch afhankelijk te blijven van nicotine. Momenteel raad ik het routinematig gebruik van de e-sigaret als rookstopmethode af.”

“Wat het vapen vandaag betreft, hebben we nog te weinig perspectief om ons al uit te spreken over de risico’s.”

Longkanker is een erg complexe ziekte. Wat betekent dit voor de patiëntenzorg?

“We zijn vertrokken vanuit twee grote types longkanker: kleincellige longkanker en niet-kleincellige longkanker. Vandaag kunnen we dankzij de moleculaire biologie veel meer types aandoeningen onderscheiden. Dat heeft een invloed op de keuze van de behandeling, ongeacht het stadium van de ziekte.”

“Een van de grote stappen voorwaarts is immuuntherapie. We weten dat deze therapie minder aanslaat bij patiënten met bepaalde mutaties in een tumor. Daar staat tegenover dat we nu over behandelingen beschikken met kleine, bijzonder effectieve moleculen die oraal kunnen worden toegediend bij bepaalde tumormutaties. Maar om tot de juiste behandeling te komen hebben we vandaag veel meer elementen, veel meer analyses nodig. Dat vergt meer tijd en meer weefselstalen. Die biopsies zijn niet altijd evident voor de patiënt en zorgen ook voor een langere aanlooptijd naar de behandeling. De technieken evolueren gelukkig snel en zullen die aanlooptijd in de toekomst zeker verkorten. De patiënt zal hierdoor op een efficiënte behandeling kunnen rekenen waarbij de ziekte langdurig onder controle kan worden gehouden of die tot een curatieve strategie leidt, zoals bij perioperatieve behandelingen.”